Vé số bán ế vẫn lãi cao - Kỳ 3: Từng xảy ra gian lận

Việc thiếu một bộ tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất toàn quốc về thiết bị quay số cũng như lựa chọn thành phần hội đồng giám sát, người quay thưởng nếu không chặt chẽ hoàn toàn có thể khiến việc quay thưởng xổ số bị gian lận, như bài học tại Long An hơn 10 năm trước.

Năm 2002, vụ gian lận quay số tại Long An đã gây chấn động cả nước. 36 người đã bị truy tố, 3 đối tượng bị truy nã là kết quả dành cho những người vi phạm là thành viên Hội đồng giám sát (HĐGS), cán bộ Công ty xổ số kiến thiết (XSKT) Long An, cũng như các thành viên quay thưởng. Các đối tượng trong đường dây này đã móc nối, thông đồng mua chuộc người quay số, dán số giả, thực hiện thành công 15 lần đánh tráo kết quả thành công, 3 lần trúng đặc biệt, 12 lần trúng đề chiếm đoạt hàng chục tỉ đồng.

Quay số ở Công ty XSKT Bình Dương - Ảnh: Đỗ Trường

Vào tháng 9.2011 cũng đã xảy ra vụ một cán bộ phòng kế toán Công ty TNHH MTV - dịch vụ Bình Dương (gọi tắt là công ty XSKT) làm giả 177 tờ vé số để lãnh thưởng, bị kết án 20 tháng tù treo. Ông Lê Hoàng An, nguyên Phó trưởng phòng Kế toán, Giám đốc Trung tâm thương mại Công ty XSKT Bình Dương đã lợi dụng việc đi kiểm kê sản phẩm tại phân xưởng in để lấy trộm 6 tờ vé số, sau đó dùng bộ số nhảy và các con chữ chì sửa số, “hô biến” thành 171 tờ vé số trúng thưởng trị giá 100.000 đồng/tờ để lãnh thưởng. Ông An còn làm giả 6 tờ vé số trúng giải nhất trị giá 8 triệu đồng/tờ rồi đưa cho một người quen đến Công ty XSKT Bình Dương để lãnh thưởng và đã bị phát hiện.

Nhưng về gian lận thì yếu tố con người vẫn luôn tồn tại, khó có thể đảm bảo không có rủi ro trong đó Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng Phạm Thị Thu Hiền

Một sự kiện rất lạ khác cũng từng xảy ra ở Cần Thơ. Ngày 25.10.2006, tại các điểm bán vé số ở TP.Cần Thơ, nhiều người chơi số đề đã đua nhau tìm mua lô có các số đầu và số đuôi là 57. Nhiều người cho biết họ tin là chiều cùng ngày, kết quả xổ số của Công ty XSKT Cần Thơ lô đầu 2 con là số 57. Anh Thống Nhứt, một người thường xuyên mua vé số giải thích: Lý do là người chơi nhận ra là từ tháng 9 - 10.2006 đã xảy ra một chu kỳ kết quả khá lạ của Công ty XSKT Cần Thơ, tất cả đều ở lô có giải thưởng 5 triệu đồng. Cụ thể, ở kỳ vé K3T9 mở thưởng ngày 20.9.2006, dãy 5 số kết quả lô đầu tiên là 99194 thì 1 tuần sau đó (ngày 27.9.2006), kết quả xổ của Công ty XSKT Cần Thơ lô 2 con số (trúng thưởng 50.000 đồng/vé) là 94, trùng 2 số cuối của lô trúng 5 triệu đồng xổ kỳ trước. Chuyện lạ tiếp tục xảy ra, dãy 5 số lô đầu tiên của ngày 27.9.2006 là 49326 thì 1 tuần sau, vào ngày 4.10, kết quả lô đầu 2 con số lại là số 26. Tương tự, ở dãy trị giá 5 triệu đồng lô đầu tiên ngày 4.10.2006 là 00141 thì ngày 11.10, kết quả lô đầu 2 con số là số 41. Rồi dãy số 5 lô đầu tiên trúng 5 triệu đồng/vé ngày 11.10.2006 là 52760 thì 1 tuần sau, lô đầu tiên 2 con số của kỳ ngày 18.10 là số 60. Đó là lý do những người chơi vé số ngày 25.10.2006 đua nhau mua số 57 dù kết quả là không có số 57 nào ra hôm đó. Sau đó thì “chu kỳ” lạ này không thấy xảy ra nữa. Một cán bộ của Công ty XSKT Cần Thơ lúc đó cho rằng đó chỉ là trùng hợp ngẫu nhiên, xảy ra ở nhiều nơi khác chứ không riêng gì Cần Thơ.

Mở số, trao thưởng ở Công ty XSKT Thủ Đô - Ảnh: Công ty XSKT Thủ Đô

Những vụ việc này đã ít nhiều tạo ra tâm lý lo ngại về sự trung thực trong quay số. Ông H., chủ một đại lý vé số cấp 1 của khu vực miền Nam, cho biết: “Các công ty XSKT hiện nay dùng kỹ thuật quay số khác nhau, vừa hiện đại vừa thủ công. Một số công ty XSKT đang dùng máy khí nén hiện đại để quay số. Nhưng thực tế dù máy móc có tối tân đến đâu thì con người vẫn có thể can thiệp được, nếu họ không trung thực”. Ông H. đặt vấn đề: “Lồng cầu quay số bằng khí nén tiên tiến nhất hiện nay theo nguyên lý dùng khí nén để đẩy các quả banh lên phía trên một cách ngẫu nhiên và dùng camera để xác định quả banh mang con số được hút vào (không có sự can thiệp của con người). Tuy nhiên liệu có khả năng có người nào đó không trung thực, cố tình tráo quả banh khác có trọng lượng nhẹ hơn các quả banh kia để lấy được số theo ý muốn không. Bởi vì quả banh có trọng lượng nhỏ hơn sẽ bị đẩy lên cao hơn và sẽ bị hút vào”.
Tăng cường giám sát
Vụ gian lận quay số tại Long An đã gây hậu quả nặng nề. Ngay sau đó vào cuối tháng 12.2002, Bộ Tài chính lập tức sửa đổi quy định, siết lại HĐGS - mắt xích quan trọng nhất. Đến năm 2007 Bộ Tài chính tiếp tục ban hành thông tư mới quy định cụ thể về quyền và nhiệm vụ của HĐGS một cách chặt chẽ hơn.
Về phương tiện kỹ thuật, Thông tư số 65 năm 2007 quy định phương tiện gồm lồng cầu quay tay hoặc lồng cầu thổi khí; bóng; cân điện tử kiểm tra khối lượng của từng quả bóng; thiết bị kiểm tra kích thước từng quả. Bóng sử dụng quay số có chất liệu sản xuất, khối lượng, kích thước đồng đều. Hộp đựng bóng được niêm phong sau mỗi lần sử dụng. 6 tháng kiểm tra 1 lần… Tại các địa điểm quay thưởng phải gắn camera, màn hình ti vi tại vị trí đảm bảo có thể giám sát được toàn bộ quá trình quay số mở thưởng, đặc biệt việc lựa chọn bóng đưa vào lồng cầu, quay và nhặt bóng trúng thưởng.
Vẫn còn quay số thủ công
Ông Lê Việt Hùng, Chủ tịch Công ty XSKT Cần Thơ cho biết, tại khu vực ĐBSCL hiện chỉ có 3 công XSKT sử dụng loại máy quay số dự thưởng bằng khí nén là Long An, Bến Tre và Cần Thơ. Trong đó máy quay số dự thưởng của Công ty XSKT Cần Thơ là thuộc tiên tiến nhất do Mỹ sản xuất mà hiện nay các nước trên thế giới đang dùng, mỗi máy trị giá gần 3 tỉ đồng. Do Bộ Tài chính không quy định buộc các công ty XSKT phải sử dụng loại máy nào để quay số dự thưởng, do vậy hiện nay còn rất nhiều công ty sử dụng máy quay bằng tay. Với máy khí nén, nếu có người cố tình gian lận “tráo” banh thì cũng sẽ bị HĐGS phát hiện ngay do quả banh nhẹ sẽ liên tục bị hút lên phía trên lồng quay.
Tại Công ty XSKT Quảng Nam, Công ty XSKT Bình Thuận thì việc quay số vẫn được thực hiện theo cách thủ công, quay lồng cầu, lấy số và công khai số…
Chuyên gia kinh tế - TS Lê Đăng Doanh nhận xét hiện nay các nước thường thống nhất sử dụng một bộ tiêu chuẩn kỹ thuật chung cho các thiết bị quay số, còn ở Việt Nam các công ty xổ số sử dụng thiết bị khác nhau không đảm bảo được sự đồng bộ, độ an toàn cao. Vì vậy Bộ Tài chính nên thống nhất ban hành quy định chung cho tất cả các thiết bị này, lựa chọn một nhà cung cấp có uy tín, chất lượng để cung cấp.
Theo bà Phạm Thị Thu Hiền, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng (Bộ Tài chính), hiện Bộ Tài chính cũng chỉ đưa ra các tiêu chuẩn kỹ thuật chung, còn phương tiện kỹ thuật thì mỗi công ty XSKT tự mua sắm, vận hành theo quy định đó. So với vụ gian lận tại Long An, hiện nay quy trình quay số là an toàn hơn nhiều. Nhưng về gian lận thì yếu tố con người vẫn luôn tồn tại, khó có thể đảm bảo không có rủi ro trong đó. Quy trình thủ tục nghiêm nhặt rồi mà họ cố tình gian lận móc nối với nhau thì là trách nhiệm của HĐGS. Gian lận đối với trường hợp nào xảy ra ở đâu, mức độ như thế nào sẽ bị xử lý theo pháp luật ở mức đó.

Áp dụng bộ chuẩn mực về an toàn Theo một chuyên gia về XSKT sống ở Ninh Thuận, các công ty xổ số trên thế giới thường áp dụng Bộ chuẩn mực về an toàn WLA (WLA-SCS) thuộc Hiệp hội Xổ số thế giới. Nó được thiết kế để hỗ trợ cho ngành xổ số trên thế giới có được những tiêu chuẩn phù hợp với các thông lệ được thừa nhận chung nhằm tăng cường mức độ tin cậy với sự trung thực trong các hoạt động xổ số. Bộ tiêu chuẩn này yêu cầu quy trình quản lý an toàn hiện hành phải tuân thủ với các chuẩn quốc tế và khung an toàn chung. Kinh nghiệm cho thấy bộ chuẩn mực về tiêu chuẩn an toàn đã chứng tỏ là một công cụ hỗ trợ đắc lực thông qua việc cung cấp một phương tiện quản lý và đánh giá độc lập nhằm tăng cường mức độ tin tưởng đối với sự an toàn của một công ty xổ số. Bộ Tài chính cần nghiên cứu áp dụng bộ tiêu chuẩn này đối với XSKT.

 Nhóm Phóng viên Kinh t