Báo Mỹ kêu gọi chính phủ hỗ trợ Việt Nam đối phó Trung Quốc

Báo Washington Post (Mỹ) ngày 16.5 có bài viết kêu gọi chính phủ Mỹ có biện pháp mạnh mẽ hỗ trợ Việt Nam đối phó hành vi hung hăng của Trung Quốc trên Biển Đông, như gia tăng sự hiện diện hải quân và cấm tập đoàn dầu khí CNOOC hoạt động tại Mỹ.

Tàu Trung Quốc bảo vệ giàn khoan Haiyang Shi You 981 hạ đặt trái phép trên vùng biển Việt Nam, ngày 14.5.2014 - Ảnh: Reuters

Bài báo này của hai tác giả Elizabeth Economy và Michael Levi (thuộc Hội đồng Đối ngoại, một tổ chức phi chính phủ), cho rằng những hành động của Bắc Kinh trên Biển Đông gần đây đòi hỏi Mỹ phải có biện pháp đáp trả.
Theo hai tác giả, tập đoàn dầu khí Hải Dương Trung Quốc (CNOOC) đưa giàn khoan Haiyang Shi You 981 (Hải Dương 981) vào vùng biển Việt Nam, đi kèm hơn 70 tàu các loại của chính phủ, kể cả tàu chiến.
Những gì đang diễn ra trên vùng biển này là nguy hiểm hơn so với từ trước đến nay. Mỹ cần đối diện với mức độ đầy đủ từ những thách thức của Trung Quốc để có thể đối đầu thành công. Điều này có nghĩa không chỉ đàm phán gay go mà cả sự sẵn sàng có hành động khó khăn.
Theo đánh giá của Trung Quốc, Biển Đông có trữ lượng dầu khí 400 tỉ thùng dầu, vượt xa khu vực Trung Đông. Còn Mỹ đưa ra con số khiêm tốn vào năm 2010 là 11 tỉ thùng. Khó tin rằng Trung Quốc sẵn sàng cho đối đầu quân sự chỉ để giành lấy nguồn tài nguyên không lớn lao này.
Hai động lực thúc đẩy Trung Quốc ở Biển Đông là Hoàng Sa và quyền kiểm soát hàng hải. Quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam nằm cách bờ biển Việt Nam 120 hải lý, và nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam. Nhưng Trung Quốc nói họ có chủ quyền quần đảo này từ ngàn xưa và đã dùng vũ lực đánh chiếm vào năm 1974. Trung Quốc dùng việc kiểm soát quần đảo này để củng cố quyền lực lãnh đạo trong nước.
Động lực thứ hai là Trung Quốc muốn kiểm soát tuyến hàng hải qua Biển Đông, nơi có lượng hàng hóa qua lại trị giá hơn 5.000 tỉ USD/năm, nơi có 1/3 lượng dầu khí thương mại thế giới qua lại và hơn 3/4 lượng dầu khí nhập khẩu của Trung Quốc.

Tàu hải cảnh Trung Quốc phun vòi rồng phá hủy radar tàu kiểm ngư Việt Nam khi các tàu chấp pháp Việt Nam hoạt động yêu cầu giàn khoan Hải Dương 981 rời vùng biển Việt Nam - Ảnh: Mai Thanh Hải

Hải quân Trung Quốc quá yếu trong việc thách thức hải quân Mỹ vốn thống trị các tuyến hàng hải ở Trung Đông, thậm chí ở eo biển Malacca, nhưng hải quân Trung Quốc hoạt động khắp Biển Đông tạo cho Trung Quốc niềm tin rằng Mỹ khó mà làm gián đoạn nguồn cung cấp của Trung Quốc.
Bằng cách che đậy tham vọng quân sự của mình dưới chiêu bài thương mại (khai thác dầu khí), Bắc Kinh có thể hy vọng xoa dịu một số phe đối lập không thể tránh.
Tuy nhiên những hành động mới nhất của Trung Quốc đã làm ngạc nhiên cho Việt Nam và các nước, làm suy yếu khẳng định lâu nay của Bắc Kinh về quan hệ vững chắc với các nước trong khu vực là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc.
Mỹ luôn nói không đứng về bên nào trong các tranh chấp chủ quyền và kêu gọi hai bên giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Điều này là chưa đủ: Mỹ phải lên án sự giả dối của Trung Quốc và thể hiện rõ vị trí của mình. Mỹ và ASEAN nên cùng trong một mặt trận thống nhất trong việc bác bỏ những hành động đơn phương về đòi hỏi chủ quyền ở những vùng lãnh thổ tranh chấp.
Quan trọng hơn, Mỹ phải chuẩn bị để tạo nên sức sống cho vị trí lâu nay chỉ nói suông. Dù Mỹ không có hiệp ước bảo vệ Việt Nam, nhưng chính sách tái cân bằng ở khu vực châu Á chính là tiền để để Mỹ đóng vai trò người bảo hộ chính cho bình ổn ở châu Á - Thái Bình Dương. Những hành động của Trung Quốc đang thách thức điều này.
Việt Nam đã tái khẳng định cam kết giải quyết hòa bình các tranh chấp. Nếu Trung Quốc không đáp lại, Mỹ cần phải chuẩn bị để cung cấp hỗ trợ cho Việt Nam thông qua gia tăng sự hiện diện của hải quân. Điều này sẽ giúp Washington khả năng đánh giá năng lực của Trung Quốc và để làm giảm căng thẳng.
Những cách khác gồm cấm đoán các hoạt động của tập đoàn dầu khí CNOOC tại Mỹ cũng cần được xem xét.
Bài báo kết luận rằng, nếu Mỹ không thực hiện lời nói đi đôi với hành động, thì uy tín của Mỹ trong việc hứa hẹn duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực sẽ bị phá hủy từ bên trong.

Tàu hải cảnh Trung Quốc cản đường tàu chấp pháp Việt Nam gần khu vực hạ đặt giàn khoan trái phép trên biển Việt Nam, ngày 14.5.2014 - Ảnh: Reuters Thủy thủ Mỹ trên khu trục hạm USS John S. McCain (DDG 56) hướng dẫn đồng nghiệp Việt Nam kỹ